Dna moczanowa: jaką dietę stosować w ataku dny moczanowej

2021-11-04 9:30

Dna moczanowa znana także jako podagra spowodowana jest odkładaniem się kryształków kwasu moczowego w stawach i tkankach okołostawowych. Obrzęk i ból stawów powinien cię skłonić do zmiany diety, która jest podstawą leczenia podagry. Jaka dieta jest wskazana przy dnie moczanowej?

dna-moczanowa-jaka-diete-stosowac-w-ataku-dny-moczanowej
Autor: Getty Images

Spis treści

  1. Dlaczego dieta wspomaga walkę z ciężką chorobą, jaką jest dna moczanowa?
  2. Dieta przy dnie moczanowej - zasady
  3. Dieta przy dnie moczanowej - produkty zalecane i przeciwwskazane
  4. Dieta przy dnie moczanowej - z jakich produktów powstaje kwas moczowy?
  5. Produkty spożywcze dostarczające mniej niż 50 mg kwasu moczowego/100g
  6. Produkty spożywcze dostarczające 50 - 100 mg kwasu moczowego/100g
  7. Produkty spożywcze dostarczające więcej niż 100 mg kwasu moczowego/100g

Dlaczego dieta wspomaga walkę z ciężką chorobą, jaką jest dna moczanowa?

Dna moczanowa jest chorobą metaboliczną, w której zachodzi nieprawidłowy rozkład puryn (zasad azotowych) obecnych w białkach. Dochodzi wtedy do hiperurykemii, czyli do zwiększania się stężenia kwasu moczowego we krwi.

Następnym etapem jest krystalizacja moczanu sodu w płynie okołostawowym oraz powstawanie złogów soli moczanowych w tkankach, czego efektem jest bolesne zapalenie stawów. Przebieg dny moczanowej rozpoczyna się zwykle od ataku stawu dużego palca stopy. Dna moczanowa jest nazywana chorobą dobrobytu.

Wzrost ilości zachorowań jest silnie powiązany ze zmianą stylu życia – mniejszą ilością ruchu, niezdrową dietą, stosowaniem używek, przyjmowaniem leków, np. antybiotyków. Zwiększenie się liczby zachorowań na dnę moczanową koreluje pozytywnie z występowaniem otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i chorób sercowo-naczyniowych.

Dieta przy dnie moczanowej - zasady

Chorujący na dnę moczanową powinni unikać spożywania alkoholu (poza niewielkimi ilościami wina), gdyż nasila on stan zapalny w stawach i pogłębia dolegliwości bólowe stawów. Badania pokazały, że na dnę moczanową 2,5 razy częściej zapadają mężczyźni codziennie pijący 2 butelki piwa, podczas gdy pijący codziennie 2 lampki wina nie byli obciążeni zwiększonym ryzykiem zachorowania.

W dnie moczanowej codziennie należy wypijać 3-4 litry wody, która przyspiesza wydalanie kwasu moczowego i zapobiega jego krystalizacji w tkankach. Zalecane jest wypijanie wody tuż przed snem, co chroni przed tworzeniem się kryształków kwasu w kanalikach nerkowych. Jeśli chory utrzymuje prawidłową masę ciała, posiłki powinny być normokaloryczne.

Osoby z nadwagą i otyłością powinny ograniczać kaloryczność dań i dążyć do zdrowej redukcji wagi, ponieważ otyłość jest ściśle związana z podnoszeniem się kwasu moczowego we krwi. Zakazane są głodówki i diety o dużym deficycie kalorycznym. Prowadzą one do wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi.

Badania naukowe wykazały, że dieta z przewagą węglowodanów sprzyja wydalaniu kwasu moczowego, a dieta bogata w tłuszcze nasila wchłanianie zwrotne moczanów. Zaleca się, aby w leczeniu dny moczanowej podaż energii ze składników odżywczych kształtowała się na poziomie:

O czym świadczy kolor moczu?

Mimo że dna moczanowa jest ściśle związana z odżywianiem, a dowody na pozytywny wpływ postępowania żywieniowego w jej leczeniu są ewidentne, badania pokazują, że pacjenci nie wprowadzają zmian w diecie.

  • 15-20% białka
  • 30% tłuszczu
  • 50-55% węglowodanów

Codziennie należy zjadać 4-5 posiłków. Ostatni około 3-4 godziny przed snem. To bardzo ważne, ponieważ zatrzymanie kwasu moczowego nasila się w nocy. Dania powinny być urozmaicone, aby nie doprowadzić do niedoboru witamin, składników mineralnych, aminokwasów czy niezbędnych kwasów tłuszczowych.

Zaleca się eliminację potraw smażonych w głębokim tłuszczu i pieczonych z dodatkiem tłuszczu. Wskazane techniki kulinarne obejmują gotowanie, duszenie bez obsmażania i pieczenie bez tłuszczu. Bardzo ważne jest, aby mięso gotować w dużej ilości wody, gdyż pozwala to na uwolnienie części zawartych w nim puryn. Następnie woda z gotowania powinna być odlana. Mięso należy spożywać w ograniczonej ilości, ale nie trzeba eliminować go całkowicie.

Zaleca się natomiast wyeliminowanie z jadłospisu owoców morza, wyciągów z kości i mięsa, rosołów, wywarów mięsnych i kostnych. Polecane źródła białka to jaja i nabiał. W diecie trzeba ograniczyć cukry proste zawarte m.in. w słodyczach, napojach i sokach. Ich źródłem są również owoce, stąd zalecenie ograniczenia owoców w dnie moczanowej.

Glukoza i fruktoza mogą być częściowo metabolizowane do kwasu mlekowego, który hamuje wydalanie kwasu moczowego z moczem. Podobnie działa sód, dlatego trzeba ograniczyć dosalanie potraw. U chorych na dnę moczanową często obserwuje się obniżone stężenie witaminy D3. Zasadna wydaje się jej suplementacja, gdyż pokrycie zapotrzebowania na tę witaminę dietą jest trudne.

Polecany jest umiarkowany wysiłek fizyczny z przewagą ćwiczeń siłowych nad aerobowymi, który umożliwia wykorzystanie kwasów tłuszczowych jako substratu do produkcji energii i nie przyczynia się do powstawania kwasu mlekowego. W związku z tym, iż moczany wytrącają się przy obniżonej ciepłocie ciała, należy unikać wychłodzenia. Czynnikiem nasilającym hiperurykemię są również stresy psychiczne.

Dieta przy dnie moczanowej - produkty zalecane i przeciwwskazane

Dieta w dnie moczanowej jest istotnym elementem leczenia. Jej celem jest zmniejszenie stężenia kwasu moczowego we krwi, a przez to ograniczenie lub nawet całkowite wyeliminowanie ataków zapalenia stawów powodowanych jego krystalizacją oraz unikanie nieodwracalnych powikłań stawowych i nerkowych.

Ogólne zasady żywienia w dnie moczanowej obejmują produkty:

  • przeciwwskazane – piwo i inne napoje alkoholowe z wyjątkiem wina, mięso, podroby, przetwory mięsne, buliony, galarety, owoce morza, sardynki, śledzie, dorsze, łososie, makrele, pstrągi, gęsi, indyki, napoje słodzone, soki owocowe, duże ilości owoców, miód, fruktoza
  • obojętne – produkty zbożowe, produkty mleczne bogatotłuszczowe, jajka, warzywa, herbata, wino
  • zalecane – mleko odtłuszczone, niskotłuszczowe produkty mleczne, kawa, także bezkofeinowa

Kluczowym składnikiem pokarmów są puryny obecne w białkach, z których w organizmie powstaje kwas moczowy. Dieta w dnie moczanowej jest dietą niskopurynową. Dziennie można zjadać żywność, z której uwalnia się maksymalnie 300-500 mg kwasu moczowego, a w czasie ataków choroby – 120 mg.

Nie jest to jednak jedyny składnik żywności, na który należy zwracać uwagę, planując jadłospis, a wysoka zawartość puryn nie zawsze wyklucza produkt ze spożycia.

Najbardziej na wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi wpływają:

  • podroby
  • owoce morza
  • czerwone mięso
  • tłuste ryby
  • esencjonalne wywary z mięsa

Zasadnym wydaje się przeliczanie ilości kwasu moczowego w diecie jedynie z tych produktów. Badania naukowe wykazały, że puryny obecne w nasionach roślin strączkowych, szpinaku i innych warzywach nie powodują wzrostu poziomu kwasu moczowego we krwi i można je bezpiecznie spożywać. Puryny w warzywach i roślinach strączkowych są zawarte we frakcjach błonnika pokarmowego i wydalane z organizmu.

Szczególnie polecany jest chudy nabiał: mleko, jogurt, kefir, maślanka, twaróg. Pokarmy te dzięki obecności białek (kazeiny i laktoalbuminy) przyspieszają wydalanie kwasu moczowego z organizmu i zapobiegają jego krystalizacji w stawach.

Na łagodzenie objawów dny moczanowej wpływa spożywanie:

Badania naukowe potwierdziły ponadto, że spożywanie wiśni i czereśni powoduje obniżenie stężenia kwasu moczowego we krwi oraz redukuje stan zapalny stawów.

Produkty, które trzeba wyeliminować z diety to alkohol, słodycze, napoje słodzone, soki, żywność zawierająca syrop glukozowo-fruktozowy, wywary mięsne, podroby, owoce morza.

Ważne

Dieta w dnie moczanowej w pigułce

  • oprzyj swój jadłospis na warzywach
  • zjadaj 1-2 porcje owoców dziennie. Najbardziej polecane są wiśnie i czereśnie
  • jedz ciemne pieczywo, płatki zbożowe, kasze, ryż, rośliny strączkowe
  • jedz nabiał i jajka
  • ogranicz mięso i ryby. Unikaj jedzenia porcji powyżej 100-150 g
  • wyeliminuj żywność wysoko przetworzoną, słodkie napoje i soki
  • pij co najmniej 3 litry wody dziennie
  • nie pij alkoholu poza winem
Polecamy
jesz co lubisz kulinaria

Autor: Time S.A

Indywidualnie dobrana dieta pozwoli Ci jeść zdrowo i smacznie, nawet gdy lekarz zalecił Ci dietę leczniczą. Skorzystaj z JeszCoLubisz, innowacyjnego systemu dietetycznego online od Poradnika Zdrowie i zadbaj o swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ciesz się profesjonalnie skomponowanym menu i stałym wsparciem dietetyka już dziś!

Dieta przy dnie moczanowej - z jakich produktów powstaje kwas moczowy?

Żywność można podzielić na:

  • produkty, z których powstaje mniej niż 50 mg kwasu moczowego/100g
  • produkty, z których powstaje 50-100 mg kwasu moczowego/100g
  • produkty, z których powstaje więcej niż 100 mg kwasu moczowego/100g

Zalecenia dietetyczne w dnie moczanowej sprzed 2010 roku ściśle opierały się na tym podziale, polecając w diecie produkty z pierwszej grupy i eliminując te z grupy trzeciej. Nowe badania wykazały jednak, że wpływ na wzrost poziomu kwasu moczowego we krwi mają jedynie produkty mięsne i rybne, a warzywa strączkowe, szpinak czy brokuły są bezpieczne dla chorujących na dnę moczanową.

Produkty spożywcze dostarczające mniej niż 50 mg kwasu moczowego/100g

Produkty Miara domowa = porcja [g] Ilość kwasu moczowego z 1 porcji [mg]
Mleko 200 16
Mleko zsiadłe 200 16
Ser pleśniowy 30 2
Ser żółty 30 2
Serek wiejski 50 5
Tłuszcze i oleje 10 0
Metka 30 22
Mortadela 30 29
Salami 30 31
Szynka gotowana 30 31
Kajzerki 50 11
Chleb biały 70 7
Chleb chrupki 30 18
Makaron 60 24
Buraki czerwone 200 38
Cukinia 200 26
Cebula 200 48
Kapusta biała 200 44
Kapusta kiszona 200 32
Kapusta pekińska 50 11
Marchew 200 34
Ogórki 200 14
Pomidory 200 22
Rzodkiewki 100 15
Sałata 50 7
Ziemniaki 250 40
Ziarna słonecznika 30

43

Ziarna sezamu 30 19
Orzechy laskowe 30 11
Orzechy włoskie 30 8
Orzechy ziemne 30 24
Grzyby 200 34
Agrest 150 24
Ananas 150 29
Brzoskwinie 150 32
Czereśnie 150 29
Gruszki 150 18
Jabłka 150 21
Kiwi 150 29
Maliny 150 27
Oliwki 25 7
Pomarańcze 150 29
Porzeczki 150 26
Truskawki 150 32
Winogrono 150 41
Wiśnie 150 29

Produkty spożywcze dostarczające 50 - 100 mg kwasu moczowego/100g

Produkty Miara domowa = porcja [g] Ilość kwasu moczowego z 1 porcji [mg]
Flądra 100 93
Lin 100 80
Wołowina, mostek 100 90
Kiełbaski „frankfurterki” 100 89
Parówki 100 78
Dynia 200 88
Fasola szparagowa 200 74
Jarmuż 200 96
Kapusta czerwona 200 64
Kapusta włoska 200 74
Fasola biała 75 96
Groch 75 71
Soczewica 75 95
Banan 150 86
Melon 150 50

Produkty spożywcze dostarczające więcej niż 100 mg kwasu moczowego/100g

Produkty Miara domowa = porcja [g] Ilość kwasu moczowego z 1 porcji [mg]
Dorsz 100 109
Karp 100 160
Łosoś 100 170
Makrela 100 145
Pstrąg 100 297
Sandacz 100 110
Sardynka 100 345
Sola 100 131
Szczupak 100 140
Szprot Wędzony 100 804
Śledź 100 210
Krewetki 100 147
Cielęcina 100 150
Jagnięcina 100 140
Wołowina Karkówka 100 120
Wołowina rostbef 100 110
Wieprzowina karkówka 100 145
Wieprzowina szynka 100 160
Kurczak pieczony 100 115
Pierś kurczaka 100 175
Udo kurczaka 100 110
Grasica 100 1260
Wątroba cielęca 100 218
Wątroba wołowa 100 515
Wątroba wołowa 100 554
Gęś 100 165
Zając 100 105
Brokuły 200 162
Brukselka 200 138
Groszek zielony 200 168
Kalafior 200 102
Kukurydza 200 104
Papryka 200 110
Por 200 148
Szpinak 200 114
Boczniaki 200 100
Borowiki 200 184
Pieczarki 200 116
Warto wiedzieć

Zalecenie dietetyczne w ostrym napadzie dny moczanowej

Zalecenia należy stosować jedynie do ustania objawów ostrego ataku dny moczanowej

  • dieta bezmięsna oparta na kleikach
  • duża ilość wody, co najmniej 3 litry dziennie
  • jedzenie ciemnych owoców, zwłaszcza wiśni i czereśni, których związki fenolowe przyspieszają wydalanie kwasu moczowego
Aleksandra Żyłowska-Mazgaj dietetyk
Aleksandra Żyłowska-Mharrab, dietetyk
Technolog żywności, dietetyk, edukator. Absolwentka Biotechnologii na Politechnice Gdańskiej i Usług żywieniowych na Akademii Morskiej. Zwolenniczka prostej, zdrowej kuchni i świadomych wyborów w codziennym odżywianiu. Do moich głównych zainteresowań należy budowanie trwałych zmian nawyków żywieniowych oraz indywidualne komponowanie diety zgodnie z potrzebami organizmu. Bo nie dla każdego to samo jest zdrowe! Uważam, że edukacja żywieniowa jest bardzo istotna, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Koncentruję swoje działania na szerzeniu wiedzy o żywieniu, analizuję nowe wyniki badań, samodzielnie wnioskuję. Wyznaję zasadę, że dieta to styl życia, a nie ścisłe przestrzeganie posiłków z kartki. W zdrowym i świadomym odżywianiu zawsze jest miejsce na pyszne przyjemności.

Co wiesz o nietrzymaniu moczu?

Pytanie 1 z 10
Jakie są objawy nietrzymania moczu?