Psychoza alkoholowa (schizofrenia alkoholowa) - rodzaje i objawy

Psychoza alkoholowa (nazywana też schizofrenią alkoholową) to stan przebiegający z różnymi zaburzeniami psychotycznymi, do którego prowadzi nadmierne spożywanie alkoholu. Wyróżnia się różne postaci psychoz alkoholowych. Niektóre z nich, jak np. ostra psychoza alkoholowa, trwają krótko, inne trwają natomiast zdecydowanie dłużej i mogą być wyjątkowo trudne w leczeniu (jak choćby zespół Otella).

Spis treści

1. Ostra psychoza alkoholowa
2. Halucynoza alkoholowa
3. Paranoja alkoholowa (zespół Otella)
4. Psychoza Korsakowa
5. Psychozy alkoholowe: leczenie i rokowanie

Wystąpienie psychoz alkoholowych jest efektem działania alkoholu na układ nerwowy. Alkohol jest substancją psychoaktywną, która może wpływać negatywnie na umysł i stan ludzkich narządów (np. powodować uszkodzenia miąższu wątroby czy mieć destrukcyjny wpływ na mięsień sercowy).

Najogólniej, psychozę można określić jako stan, w którym człowiek wyjątkowo nieprawidłowo postrzega rzeczywistość. Podczas epizodu psychozy pacjenci doświadczają przede wszystkim zaburzeń myślenia, spostrzegania oraz świadomości. Z psychozami powiązane są zaburzenia psychotyczne, takie jak omamy czy urojenia.

Ogólny pogląd na patogenezę psychoz bazuje na założeniu, że dochodzi do nich na skutek zaburzeń równowagi w układach neuroprzekaźnikowych w mózgowiu. Tego, co prowadzi do defektów neuroprzekaźnictwa u pacjentów z psychozami, nie zawsze udaje się wykryć, wiadome jest jednak to, że takie zaburzenia pojawiać się mogą u osób nadużywających alkoholu.

Przy wystąpieniu objawów psychotycznych u pacjenta obciążonego wywiadem alkoholowym, stawiane jest zazwyczaj rozpoznanie jednej z kilku psychoz alkoholowych. Ze względu na to, że czasami przebieg kliniczny zaburzeń przypomina schizofrenię, psychoza alkoholowa bywa również określana mianem schizofrenii alkoholowej.

Ostra psychoza alkoholowa

Ostra psychoza alkoholowa jest wariantem majaczenia drżennego (białej gorączki alkoholowej). Dochodzi do niej zwykle u tych osób, które – szczególnie po długim epizodzie regularnego picia alkoholu – nagle przestają go spożywać.

Ostra psychoza alkoholowa przebiega łagodniej niż delirium tremens, pacjenci często bowiem nie doświadczają objawów wegetatywnych typowych dla majaczenia drżennego (takich jak zaburzenia rytmu serca czy wyjątkowo wzmożona potliwość) ani związanych z problemem zaburzeń świadomości.

W ostrej psychozie alkoholowej dominującym problemem są omamy. Zwykle są to omamy słuchowe, ale pacjenci mogą również mieć nieprawidłowe doznania ze strony zmysłu dotyku czy wzroku. Omamy słuchowe zazwyczaj mają postać słyszenia wrogich, nieprzyjemnych głosów, a głosy te pacjent zwykle może przypisać do jakichś znajomych mu osób.

Ostra psychoza alkoholowa, podobnie jak i majaczenie drżenne, zazwyczaj utrzymuje się maksymalnie przez kilka dni.

Halucynoza alkoholowa

Halucynoza alkoholowa spotykana jest u tych pacjentów, którzy od wielu lat są uzależnieni od alkoholu. Objawy problemu pojawiać się mogą zarówno podczas epizodów ciągłego picia, jak i w okresach utrzymywania abstynencji. Podobnie jak w ostrej psychozie alkoholowej, w halucynozie alkoholowej pacjenci doświadczają przede wszystkim omamów słuchowych. Przedstawiają się one w postaci głosów, które mogą oceniać zachowanie pacjenta, krytykować go czy namawiać do wykonywania różnych czynności. W związku z halucynacjami pacjenci mogą również doświadczać urojeń, zwykle o charakterze prześladowczym – osoby takie mogą być przekonane, że ktoś planuje wyrządzić im jakąś krzywdę.

Spośród różnych psychoz alkoholowych, to właśnie halucynoza alkoholowa najczęściej określana jest schizofrenią alkoholową. Ze względu na pewne podobieństwa tych dwóch psychiatrycznych jednostek, zanim u pacjenta doświadczającego powyżej opisanych omamów i urojeń postawione zostanie rozpoznanie psychozy alkoholowej, konieczne jest wzięcie pod uwagę w diagnostyce różnicowej m.in. właśnie schizofrenii.

Paranoja alkoholowa (zespół Otella)

Paranoja alkoholowa, podobnie jak alkoholowa halucynoza, stanowi powikłanie wieloletniego picia alkoholu etylowego. Zespół Otella występuje u mężczyzn i związany jest z urojeniami zazdrości. Zazdrość w związkach nie jest zjawiskiem rzadko spotykanym, jednak w przebiegu paranoi alkoholowej przybiera ona wyjątkowo chorobliwe natężenie. Wszelkie możliwe czyny związane z potencjalną zdradą pacjent bierze za pewnik. Występujące u chorych na paranoję alkoholową urojenia obejmują również treści nawet absurdalne – mogą one dotyczyć np. przeświadczenia o tym, że partnerka posiada setki kochanków.

Pacjenci z paranoją alkoholową mogą prezentować zachowania agresywne wobec swoich partnerek. Zdarza się, że kobiety są dręczone psychicznie i fizycznie, mogą one być wręcz zmuszane do przyznania się do rzekomych zdrad.

Zespół Otella może mieć tak duże nasilenie, że nawet rozstanie się z osobą cierpiącą na nie może nie pomóc – pacjent taki nadal może doświadczać urojeń zazdrości wobec swojej partnerki i wciąż ją np. nachodzić.

Psychoza Korsakowa

Psychoza Korsakowa (inaczej zespół amnestyczny Korsakowa) jest odmienną od wcześniej opisanych, psychozą alkoholową. W przebiegu tej jednostki dominują przede wszystkim zaburzenia pamięci – chorzy doświadczają różnych luk pamięciowych, są one jednak zapełniane fałszywymi wspomnieniami, czyli konfabulacjami. Zaburzeniu podlega również funkcjonowanie tzw. pamięci świeżej.

Zespół amnestyczny Korsakowa również jest konsekwencją wieloletniego spożywania nadmiernych ilości alkoholu, a stanem powodującym jego wystąpienie jest niedobór witaminy B1 (tiaminy).

Psychozy alkoholowe: leczenie i rokowanie

Podstawową metodą leczenia wszystkich psychoz alkoholowych jest całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu. Nie jest to jednak jedyna metoda terapeutyczna stosowana u pacjentów z zaburzeniami o typie schizofrenii alkoholowej. Z preparatów farmakologicznych, wdrażanych u chorych na psychozy alkoholowe, największą rolę odgrywają leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki). W przypadku psychozy Korsakowa bardzo istotne jest z kolei podawanie pacjentom brakującej im witaminy, czyli tiaminy.

Rokowanie pacjentów jest natomiast zależne bezpośrednio od tego, która z postaci psychozy alkoholowej u nich występuje. W przypadku halucynozy alkoholowej, w razie przyjmowania leków zgodnie z zaleceniami, u większości pacjentów udaje się uzyskać ustąpienie objawów psychotycznych. Ostra halucynoza alkoholowa, jak wspominano, ma tendencję do ustępowania po kilku dniach.

Gorsze jest natomiast rokowanie osób z paranoją alkoholową oraz z psychozą Korsakowa. Leczenie paranoi alkoholowej jest bowiem żmudne, a i tak objawy (w postaci urojeń zazdrości) miewają tendencje do nawracania – pacjenci mogą kierować swoje urojenia nawet ku nowym partnerkom. Jeżeli zaś chodzi o zespół amnestyczny Korsakowa, to pełne wyleczenie udaje się uzyskać zwykle u około 1/4 pacjentów, u innych chorych objawy jedynie zmniejszają swoje nasilenie, a u jeszcze innych dochodzi do ich stopniowego pogłębiania się.

Przeczytaj też:

• Rodzaje schizofrenii
• Dziedziczenie schizofrenii
• Leczenie schizofrenii
• Schizofrenia paranoidalna
• Schizofrenia katatoniczna
• Jak rozpoznać paranoję?