Komunikacja alternatywna i wspomagająca

2015-09-30 15:18

Komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC) to grupa metod, które umożliwiają osobom niemówiącym lub mówiącym w ograniczonym stopniu porozumiewać się z otoczeniem. Polega na używaniu w komunikacji znaków opierających się na gestach, obrazach, symbolach, przedmiotach. AAC pomaga osobom z zaburzeniami mowy wyrażać swoje myśli, uczucia oraz podejmować samodzielne decyzje.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca
Autor: thinkstockphotos.com Użytkownikiem ACC może być każda osoba, która ma problemy z porozumiewaniem się za pomocą mowy.

Spis treści

  1. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – dla kogo jest przeznaczona?
  2. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – różnice
  3. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – rodzaje metod
  4. Komunikacja alternatywna i wspomagająca – wykorzystanie nowoczesnych technologii

Komunikacja alternatywna i wspomagająca to inaczej AAC, czyli z angielskiego: Augmentative and Alternative Communication. Obejmuje wszelkie metody komunikowania się, w których wykorzystywane są znaki niewerbalne: gesty (np. język migowy), znaki graficzne (obrazki, piktogramy, symbole), przedmioty (np. klocki słowne). Jej celem jest umożliwienie bądź ułatwienie porozumiewania się osobom z zaburzeniami mowy.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – dla kogo jest przeznaczona?

AAC najczęściej stosowana jest w przypadku osób z porażeniem mózgowym, autyzmem, upośledzeniem umysłowym, po przebytym udarze mózgu. Użytkownikami alternatywnych i wspomagających metod komunikacji mogą być zarówno dzieci, młodzież, jak i dorośli.

Wyboru odpowiedniej metody dokonuje zespół specjalistów, który w każdym przypadku opracowuje indywidualny system komunikowania się. W zależności od stopnia niepełnosprawności danej osoby i specyfiki schorzenia, lekarze ustalają rodzaj wykorzystywanych znaków, dostarczają niezbędnych pomocy (tablice, książki, urządzenia elektroniczne), a także udzielają szczegółowych instrukcji pacjentowi i jego opiekunom.

Czytaj też: Czym jest komunikacja werbalna?

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – różnice

Choć cel obu metod komunikacji jest ten sam – pomoc osobom niepełnosprawnym – występują między nimi pewne różnice.

Komunikacja alternatywna stosowana jest w przypadku osób, które całkowicie utraciły zdolność mówienia, np. w wyniku udaru mózgu, bądź nigdy jej nie nabyły i nie są w stanie się jej nauczyć. U takich pacjentów alternatywne metody mają w całości zastąpić język mówiony.

Komunikacja wspomagająca dedykowana jest osobom, które posługują się mową w sposób ograniczony, na przykład mówią niewyraźnie. Wówczas pomoc polega na wzbogaceniu ich kompetencji komunikacyjnych i ułatwieniu porozumiewania się.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – rodzaje metod

Istnieją 3 najważniejsze grupy metod komunikacyjnych w AAC:

  1. systemy znaków manualnych – komunikacja zachodzi poprzez gestykulację, np. język migowy, fonogesty, język Makaton, Coghamo; taki rodzaj porozumiewania się może być skuteczny tylko w przypadku pacjentów, którzy nie mają problemów z motoryką;
  2. systemy znaków graficznych – symbole Blissa, piktogramy PIC, PCS, Rebus, metoda ułatwionej komunikacji (dla osób z autyzmem), program MÓWik;
  3. systemy znaków przestrzenno-dotykowych – klocki słowne Premacka, alfabet Lorma.

Jak podkreślają specjaliści, nie ma jednej, uniwersalnej metody komunikacyjnej, która byłaby skuteczna w przypadku każdego typu niepełnosprawności. Wybór sposobu porozumiewania się jest ściśle uzależniony od indywidualnych cech danej osoby, jej predyspozycji, umiejętności i osobistych preferencji. Czasem najlepsze efekty uzyskuje się stosując kilka metod komunikacji jednocześnie.

Komunikacja alternatywna i wspomagająca – wykorzystanie nowoczesnych technologii

Coraz częściej w porozumiewaniu się osób niepełnosprawnych pośredniczą urządzenia elektroniczne: syntezatory mowy, urządzenia z mową nagrywaną, komputery posiadające ekrany dotykowe, wskaźniki oraz specjalnie zaprojektowane myszy i klawiatury ułatwiające nawigację. Są one najwygodniejsze w użyciu i najlepiej przystosowane do potrzeb oraz możliwości osób z zaburzeniami motoryki.

Istnieją także programy do komunikacji AAC dostępne na komputery, tablety i smartfony. Przykładem może być MÓWik – aplikacja na urządzenia z systemem Android, która umożliwia porozumiewanie się za pomocą gotowych tablic z symbolami.

Warto wiedzieć

Dzięki wykorzystywaniu nowoczesnych technologii w AAC nawet osoby o skrajnym stopniu niepełnosprawności mogą komunikować swoje myśli, uczucia i poglądy, a także brać aktywny udział w życiu publicznym. Najbardziej charakterystyczny przykład stanowi historia Stepehena Hawkinga, brytyjskiego astrofizyka, który od 21 roku życia cierpi na stwardnienie zanikowe boczne. Postęp choroby doprowadził do jego całkowitego paraliżu. Mimo to naukowiec jest w stanie komunikować się z otoczeniem za pomocą zaawansowanego syntezatora mowy. Do 2005 roku prowadził nawigację używając do tego ręki, dzięki czemu mógł produkować do 15 słów na minutę. Obecnie, ze względu na postępujący paraliż, obsługuje komputer za pomocą mięśni policzka. Wraz z naukowcami pracuje nad systemem, który będzie w stanie przełożyć impulsy pochodzące z jego mózgu na mowę.