KLIRENS KREATYNINY (GFR) - badanie wykrywające choroby nerek
Klirens kreatyniny to badanie, którego celem jest określenie zdolności filtracji nerkowej (klirens, badanie GFR), czyli zdolności nerek do wydalania kreatyniny wraz z moczem w określonym czasie, a co za tym idzie - ocena ich funkcjonowania. Niewłaściwy poziom kreatyniny zwykle jednoznacznie wskazuje na choroby nerek, dlatego jest to podstawowe badanie, które wykonuje się przy podejrzeniu ich dysfunkcji. Na czym polega klirens kreatyniny i jak interpretować wyniki?
Spis treści
- Klirens kreatyniny - wskazania do badania
- Klirens kreatyniny - na czym polega badanie?
- Klirens kreatyniny - interpretacja wyników badań
Klirens kreatyniny to badanie, którego celem jest określenie zdolności nerek do oczyszczania krwi (fachowo wartości przesączania kłębuszkowego - GFR) z kreatyniny w ciągu doby, poprzez obliczenie stosunku stężenia kreatyniny we krwi do jej stężenia w moczu. W ten sposób można ocenić, czy nerki funkcjonują prawidłowo.
Kreatynina jest produktem przemiany kreatyny - białka, które jest składnikiem komórek mięśniowych. Jej stężenie zależy od wieku (większe będzie u osób młodszych niż u starszych), ilości wody w przestrzeni pozakomórkowej, masy mięśniowej (większy będzie u mężczyzn niż u kobiet i dzieci) i ilości zjadanego mięsa (im więcej go w diecie, tym wyższy poziom kreatyniny). Codziennie ok. 1-2 proc. kreatyny jest przekształcane w kreatyninę, która dostaje się do krwi, a następnie zostaje przefiltrowana przez kłębuszki nerkowe i wydalona wraz z moczem. W przypadku znacznego ograniczenia filtracji nerkowej obserwuje się przekroczenie norm dla stężenia kreatyniny we krwi i obniżenie wartości GFR.
Klirens kreatyniny - wskazania do badania
Wskazaniem do badania GFR jest podejrzenie niewydolności nerek. W związku z tym do lekarza po skierowanie powinny się zgłosić osoby, którym dokuczają obrzęki, szczególnie wokół oczu, na twarzy i na nadgarstkach, a także osoby, które oddają pieniący się lub ciemny mocz albo zauważyły zmniejszenie objętości wydalanego moczu i dodatkowo mają problem z jego oddawaniem (np. z powodu uczucia pieczenia). Są to bowiem najczęstsze objawy zaburzenia funkcji nerek.
Wskazaniem do badania jest także konieczność zastosowania leków, których dawkę należy dostosować do wielkości filtracji kłębkowej.
Klirens kreatyniny - na czym polega badanie?
Badanie polega na pobraniu krwi i oddawaniu moczu powstającego w ciągu 24 godzin, począwszy od drugiej mikcji w dniu poprzedzającym badanie (pierwszą porcję moczu należy oddać normalnie do toalety), a skończywszy na pierwszej w dniu badania. Dobowa (24-godzinna) zbiórka moczu jest konieczna, ponieważ ilość kreatyniny w moczu waha się w ciągu dnia. Zbierając wszystkie próbki moczu, można ocenić średnie stężenie kreatyniny w ciągu całej doby, co jest lepszym wyznacznikiem funkcji nerek. Wyniki badania są nieważne, jeżeli zbiórka moczu nie jest kompletna.
Jak oblicza się klirens kreatyniny?
Wynik badania uzyskuje się, korzystając z następującego wzoru:
C (klirens kreatyniny) = Q : P, gdzie:
P = stężenie kreatyniny w surowicy
Q = ilość wydalonej kreatyniny w jednostce czasu, którą oblicza się ze wzoru: V (stężenie kreatyniny w moczu) * U (objętość moczu).
Jednak zbiórka dobowa moczu zwykle jest obarczona błędem, dlatego obliczając klirens kreatyniny, najczęściej wykorzystuje się wzór Cockcrofta-Gaulta, który pozwala na obliczenie ilości przepływającej przez nerki krwi w określonej jednostce czasu (stężenie kreatyniny w surowicy krwi jest wielkością względnie stałą):
Ccr (klirens kreatyniny) = (140 - wiek) * masa ciała : (72 * stężenie kreatyniny w mg/dl we krwi)
Następnie otrzymany wynik należy pomnożyć przez wskaźnik płci - 0,85 (dla kobiet) lub 1,0 (dla mężczyzn).
Norma to 80-120 ml/min (oznacza to, że w ciągu jednej minuty przez nerki "przepływa" 80-120 ml krwi) z poprawką na powierzchnię skóry pacjenta.
Przy podejrzeniu niewydolności wydalniczej nerek, należy wziąć pod uwagę także dolegliwości pacjenta, badanie przedmiotowe, dodatkowe parametry czynności nerek, np. mocznik, i badanie ogólne moczu.
Klirens kreatyniny - interpretacja wyników badań
Obniżony klirens kreatyniny może wystąpić w przypadku zmniejszenia dopływu krwi do nerek, zastoinowej niewydolności serca, niedrożności w obrębie nerki, ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek i infekcji dróg moczowych.
Podwyższony klirens kreatyniny może występować podczas ciąży, ćwiczeń fizycznych oraz u osób spożywających dużo mięsa.
Warto wiedzieć, że stężenie kreatyniny mogą obniżyć niektóre leki, takie jak antybiotyki (np. aminoglikozydy i efalosporyny), cymetydyna, cisplatyna (lek stosowany w chemioterapii). Z kolei środki odwadniające (diuretyki) mogą podwyższyć wynik tego badania.
Porady eksperta
