USG jamy brzusznej - badanie narządów w jamie brzusznej
USG jamy brzusznej jest badaniem, które pozwala ocenić stan narządów jamy brzusznej i wykryć nawet drobne nieprawidłowości i zmiany w ich budowie. Jakie są wskazania do wykonania USG jamy brzusznej? Jak należy przygotować się do badania? Jak przebiega badanie?
Spis treści
- USG jamy brzusznej - wskazania
- USG jamy brzusznej - jak przygotować się do badania?
- USG jamy brzusznej - przebieg badania
- USG jamy brzusznej - wyniki badania
- USG jamy brzusznej - jak często wykonywać? Do kogo po skierowanie?
USG jamy brzusznej powinno obejmować:
- wątrobę wraz z oceną pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych wewnątrz- i zewnątrzwątrobowych oraz naczyń wątroby
- trzustkę
- śledzionę
- nadnercza
- nerki wraz z układem wyprowadzającym
- pęcherz moczowy
- duże naczynia jamy brzusznej (aortę, żyłę główną dolną oraz naczynia biodrowe – jednakże ocena ta nie jest równoznaczna z oceną dopplerowską) wraz ze strukturami przestrzeni zaotrzewnowej
- narządy miednicy mniejszej - macicę i jajniki u kobiet oraz prostatę u mężczyzn
W przypadku tych ostatnich referencyjnymi są badania endokawitalne, polegające na badaniu głowicą USG wprowadzaną przez naturalne otwory ciała (pochwa, odbyt), stanowiące domenę odpowiednio ginekologów i urologów. Badanie przezbrzuszne jest często badaniem wstępnym do badań endokawitalnych lub nierzadko badaniem uzupełniającym, np. u kobiet z bólami podbrzusza celem wykluczenia innych stanów niezwiązanych bezpośrednio z narządem rodnym, jak np. ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie uchyłków czy obecności przepukliny i innych.
Poza podstawowym badaniem USG jamy brzusznej wyróżnia się badania szczegółowe – badania dopplerowskie tętnic jamy brzusznej oraz badania wykorzystujące inny rodzaj głowic – microconvex do wspomnianych już wyżej badań endokawitalnych, głowice proktologiczne czy głowice do badania USG przezprzełykowego.
USG jamy brzusznej - wskazania
W pierwszej kolejności wśród wskazań do badania USG jamy brzusznej należy wymienić te, z w powodu których wykonuje się badania w trybie pilnym, czyli bez uprzedniego przygotowania:
- pacjenci z objawami bólowymi ze strony jamy brzusznej, szczególnie pacjenci z objawami tzw. ostrego brzucha (np. przy podejrzeniu ostrego zapalenia trzustki, przy podejrzeniu perforacji przewodu pokarmowego, przy stwierdzonym krwawieniu z górnego bądź dolnego odcinka przewodu pokarmowego, przy podejrzeniu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, u chorych z objawami kolki nerkowej, przy podejrzeniu rozwarstwienia lub pęknięcia tętniaka aorty brzusznej i w innych ostrych stanach jamy brzusznej)
- pacjenci po urazie
- w diagnostyce żółtaczki, gorączki niewiadomego pochodzenia itp.
Nie ma przeciwwskazań do badania USG jamy brzusznej. Ze względu na bezpieczeństwo dla osoby badanej, istnieje możliwość powtarzania badań, np. podczas monitorowania postępów leczenia.
Badania w trybie pilnym są często bardzo cenne w toku szybkiej diagnostyki ostrych stanów, jednak trzeba mieć świadomość ich ograniczonej wartości z powodu najczęściej braku przygotowania pacjenta do badania.
Planowo wykonuje się badanie USG jamy brzusznej celem oceny stanu narządów jamy brzusznej u osób bezobjawowych, jak i u osób objawowych, bądź w trakcie leczenia chorób przewlekłych, np.
- cukrzyca
- nadciśnienie
- przedłużające się wymioty i/albo biegunka
- utrata wagi ciała
- zatrzymanie bądź utrudnienie w oddawaniu moczu i/lub stolca
- powiększenie obwodu brzucha bez jasnej przyczyny
- wyczuwalny palpacyjnie guz jamy brzusznej itp.
Przeczytaj także: Mobilne USG - jak działa ta nowoczesna wersja ultrasonografii?
W trybie planowym wykonuje się badania (jamy brzusznej, dopplerowskie badanie naczyń) po uprzednim przygotowaniu. Przygotowanie pacjenta do badania ma bardzo znaczący wpływ na jego jakość – lekarz wykonujący USG jest w stanie o wiele więcej zobaczyć, kiedy badany jest odpowiednio przygotowany. W przypadku braku przygotowania można spodziewać się dużych ilości gazów jelitowych, przesłaniających widoczność narządów wewnętrznych. Często otrzymuje się wówczas opis np. „badanie o ograniczonej wartości diagnostycznej, trzustka niewidoczna, przesłonięta przez gazy, wskazane ponowne badanie po przygotowaniu”.
USG jamy brzusznej - jak przygotować się do badania?
Pacjent powinien zgłosić się na badanie na czczo (czyli bez jedzenia ani picia płynów przed badaniem), w godzinach porannych. Jeżeli badanie jest po południu, wskazane jest nieprzyjmowanie pokarmów i napojów przez 6-8 godzin przed badaniem. Nie powinno się również palić papierosów, żuć gumy lub np. cukierka w dniu badania. W miarę możliwości wskazana jest wcześniejsza regulacja wypróżnień.
Poprawić jakość badania można również wprowadzając 2 dni przed badaniem odpowiednią dietę - tj. bez wzdymających pokarmów: np. kapusty, grochu, fasoli, jabłek, winogron i innych owoców pestkowych, ani napojów gazowanych. Można dodatkowo zastosować środki odgazowujące, np. Espumisan, 3 dni przed dniem badania (3x dziennie po 2 tabl.), jednak w dniu badania tabletek już nie należy przyjmować.
USG jamy brzusznej - przebieg badania
Badanie USG jamy brzusznej typowo powinno rozpocząć badanie podmiotowe, czyli wywiad z pacjentem, który płynnie może być kontynuowany podczas zasadniczej części badania. Istotnym punktem jest też informacja, czy badanie USG jamy brzusznej było wcześniej wykonywane. Jeśli tak, to z jakiego powodu (czy tego samego, co teraz, czy innego - jakiego?) oraz czy są dostępne wyniki poprzednich badań celem porównania dynamiki zmian.
Badanie typowo wykonuje się w ułożeniu na plecach z rękami ułożonymi swobodnie wzdłuż bocznych brzegów kozetki bądź ułożonymi na klatce piersiowej, tak aby zapewnić swobodny dostęp do okolic bocznych. W trakcie badania pacjent może być poproszony o nabranie dużej ilości powietrza („do brzucha”) i zatrzymanie go możliwie długo. Ma to na celu przemieszczenie niektórych narządów celem lepszego ich uwidocznienia, czasowego unieruchomienia i tym samym poprawy warunków badania.
Nie ma jednoznacznie ustalonej kolejności, w której bada się narządy. Jest to dostosowane do aktualnego stanu chorego i modyfikowane względem zgłaszanych objawów. W trakcie badania pacjent może być poproszony o zmianę ułożenia na bok prawy, lewy, niekiedy na brzuch. W niektórych sytuacjach badanie może być kontynuowane w pozycji stojącej.
Badanie powinno być zakończone opisem z wnioskami zaznaczonymi w tekście lub na jego końcu.
Przeczytaj także: USG transrektalne - wskazania i przygotowanie do badania
USG jamy brzusznej - wyniki badania
Uzyskane obrazy powinny być interpretowane w oparciu o badanie podmiotowe (wywiad), przedmiotowe (palpacyjne, w trakcie badania niekiedy wykonuje się również celowy ucisk głowicą).
W przypadku badań kontrolnych ważna jest ocena dynamiki zmian w oparciu o przedstawione poprzednie wyniki opatrzone zdjęciami. We wnioskach powinny się znaleźć zalecenia co do dalszego postępowania – badania kontrolnego USG, weryfikacji w innych technikach obrazowych TK/MR czy konsultacji z lekarzem rodzinnym lub specjalistą.
USG jamy brzusznej - czy jest bezpieczne?
Ultrasonografia jest jedną z technik obrazowych służących do oceny stanu narządów, naczyń, stawów różnych okolic ciała. Aktualnie mało jest specjalności, które nie korzystałyby z tej techniki obrazowej. Nie bez powodu ultrasonografia bywa niekiedy określana „przedłużeniem ręki lekarza”.
Należy zaznaczyć, że zestawiając ją z klasycznymi technikami obrazowymi, takimi jak rentgen, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy badania radioizotopowe, cechuje się ona bezpieczeństwem zarówno dla osoby badanej, jak i wykonującej badanie. Zgodnie z aktualną wiedzą, nie odnotowano negatywnego wpływu ultradźwięków na poddawane badaniu tkanki, w porównaniu np. do technik wykorzystujących promieniowanie jonizujące.
USG jamy brzusznej - jak często wykonywać? Do kogo po skierowanie?
Badanie USG jamy brzusznej może być zlecone przez lekarza rodzinnego, jak również przez lekarza specjalistę w zależności od wskazań.
Podczas wystawiania skierowania, dla lekarza cenne są informacje dotyczące przebytych zabiegów operacyjnych (w szczególności jeśli w dniu badania nie ma możliwości przedstawienia kart wypisowych z dotychczasowego leczenia szpitalnego), chorób przewlekłych, aktualnych wyników badań laboratoryjnych bądź obrazowych (USG, TK, MR) – jeśli one stanowiły podstawę do poszerzenia diagnostyki, obciążenia w wywiadzie rodzinnym dotyczącym chorób przewlekłych, chorób nowotworowych, oraz wszystkie inne klinicznie istotne informacje.
Profilaktycznie badanie może być wykonywane w interwałach, np. co 3 lub 1-2 lata. Osoby z rozpoznanymi chorobami rozrostowymi po bądź w trakcie leczenia również mogą mieć zalecane kontrolne badanie USG jamy brzusznej w odstępach czasowych zgodnie z ustalonym protokołem.
Przeczytaj także: Na czym polega badanie ultrasonograficzne i gdzie je zrobić?
USG jamy brzusznej - wady i zalety
Niewątpliwą zaletą badania jest jego bezpieczeństwo zarówno dla osoby badanej, jak i badającej. Zaletą jest również możliwość przeprowadzenia badania podmiotowego przed i/lub w trakcie badania, a także możliwość doboru dowolnej ilości przekrojów oraz możliwość korzystania z innych standardowych opcji, jakie są w aparacie, w zależności od aktualnej potrzeby.
Jakie są wady badania USG wątroby? Jego dokładność zależy od doświadczenia operatora, jakości samego aparatu, a także od warunków badania. Przezierność tkanek miękkich powłok jamy brzusznej ma istotny wpływ na dokładność badania. Osoby otyłe z reguły, ale nie zawsze, bada się gorzej niż osoby szczupłe. Obrzęk tkanek miękkich, który nie jest jednoznaczny z otyłością, w równym jak nie w większym stopniu wpływa negatywnie na widoczność narządów w jamie brzusznej i ogranicza badanie, np. przy niewydolności nerek, serca i w innych chorobach układowych.
Porady eksperta
Polecany artykuł:
